نقیبی، فاطمه
علامه حسن زاده آملی در اسفند 1307 در روستای لاریجان آمل به دنیا آمد. از پدری الهی و مادری پارسا. پدر کاسب بود و مادر خانه‏دار. علامه خود برکت زندگی‏اش را حاصل طهارت و نجابت مادر و روزی حلال پدر می‏داند. در ده سالگی مادر را از دست می‏دهد و شش سال بعد پدر هم به رحمت حق می‏پیوندد، در شش سالگی به مکتب فرستاده شد تا الفبا و قرآن را نزد ملا فراگیرد.
تحصیلات ابتدایی را در روستای خود می‏گذراند. از همان ابتدا شاگردی درسخوان و زبانزد بود و نبوغ و پشتکار خود را از همان سنین نشان می‏دهد.
بعد از ششم ابتدایی به اصرار پدر در حدود یکسال و نیم در کنار پدر به حساب مغازه می‏پردازد ولی شوق تحصیل معارف قرآن در قلبش شعله‏ور می‏شود و از این‏رو اجازه ورود به مدرسه علوم دینی را از پدر می‏گیرد و وی نیز از سر شوق اجازه می‏دهد.
در مهرماه 1323 در مسجد جامع آمل مشغول تحصیل شده و در نزد استاد آیت‏الله میرزا ابوالقاسم فرسیو به تلمذ می‏پردازد. ایشان از علمای بنام آمل بودند که علامه از سلوک ربانی او زیاد سخن گفته است.
شش سال تمام در آمل با جدیت و عشق وطن به فراگیری علوم حوزوی پرداخت و بنا به علاقه زیاد به حفظ اشعار شعرای بنام از جمله: مولوی، سعدی، حافظ، باباطاهر، خیام و... همت گماشت.
در سال 1369 ق. به تهران مهاجرت کرد و در نزد علمای بنام آن زمان مشغول تحصیل علوم مختلف شد. ایشان خارج فقه و اصول را نزد علامه شعرانی و حکمت منظومه را نزد مرحوم الهی قمشه‏ای می‏آموزد. در مدتی که ایشان در تهران بسر می‏برند علوم مختلفی را فرامی‏گیرند که عبارتند از: حکمت منظومه، خارج فقه، اسطرلاب، مجسطی، زیج بهادری، فصوص، طب، زبان فرانسه، تفسیر، هیأت، ریاضیات. که این علوم را نزد علمای بزرگی چون علامه شعرانی، علامه فاضل تونی، آیت الله رفیعی قزوینی، محمدتقی آملی، آقامیرزا احمد آشتیانی و میرزا مهدی الهی قمشه‏ای فراگرفت.
ایشان به مدت نه سال به استخراج تقویم و محاسبات فلکی مشغول می‏شود.
در سال 1342 به شهر قم مهاجرت نمود، از این پس علاقه وی بیشتر بر روی عرفان و سیر و سلوک معطوف گشته و از محضر اساتیدی چون سید محمدحسین طباطبایی قدس‏سره و از برادرش سید محمدحسن الهی و نیز آقای سید مهدی قاضی و سید علی قاضی طباطبایی خوشه‏چینی کرد.
در این حین به فراگیری علوم غریبه روی می‏آورد. از جمله علومی که در این شهر و در این مدت فراگرفت، عبارتند از: علم اوفاق، اعداد، حروف، رمل، جفر و مانند اینها.
ایشان صاحب 179 کتاب، رساله، شرح،تعلیقه و حاشیه و تصحیح و اعراب و... است که نام هر یک از اینها در کتاب نجم‏الدین (گردآورنده: محسن برزگر) آمده است.
ایشان ضمن فراگیری علوم مذکور سالیان متمادی به تدریس کتابهای مختلف حوزوی و غیر آن همت گماشت، هم اکنون نیز با کهولت سن و خستگی جسمانی به تحقیق و تألیف مشغول است.
برای ایشان از خداوند متعال عمر طویل و موفقیتی فراوان آرزومندیم.
معرفی یکی از کتابهای ایشان «انسان کامل از دیدگاه نهج‏البلاغه» عنوان کتابی است که آیت الله علامه حسن‏زاده آملی (حفظه الله) آن را به رشته تحریر درآورده است. این کتاب که در 176 صفحه تدوین شده است توسط بنیاد نهج‏البلاغه تهران در سال 1380 به چاپ رسیده است. آنچه تقدیم شما می‏شود خلاصه‏ای است از مطالب این کتاب ارزنده تا خواننده محترم به موضوعات کلی این کتاب گرانسنگ آگاهی یابد.
مؤلف محترم در ابتدا به عنوان مقدمه، بحث را از معجزات قولی و فعلی سفرای الهی آغاز می‏کند و اثبات می‏نماید که معجزات قولی سفیران الهی خود بزرگترین حجت است بر وجود آنها به عنوان وارثان علم الهی و حجت بر روی زمین. سپس مؤلف گزارشی ارائه می‏دهد از کسانی که جامع خطبه‏ها و کلمات حضرت امیر علیه‏السلام پیش از سیدرضی بوده‏اند و صاحب کتاب می‏باشند و نام آنان در کتب متقدمین آورده شده است. وی «زیدبن وهب» معروف به «جهنی کوفی مخضوم» نیز «عبدالله بن ابی رافع» را اولین کسانی می‏داند که قضایا و خطب حضرت را جمع کردند. چنانچه شیخ طوسی در فهرست خود از آنها نام می‏برد و خود نیز کتابهای این دو را دیده است. این دو نفر از کبار تابعین محسوب می‏شوند که در قرن اول هجری می‏زیسته‏اند.
مؤلف به ترتیب زمان یک به یک از کسانی که جامع سخنان حضرت بوده‏اند نام می‏برد تا به گردآورنده نهج‏البلاغه می‏رسد و درباره آن بحث مختصری می‏کند و نهج‏البلاغه را به عنوان یکی از مآخذ و مصادر مهم روایی کلمات حضرت امیر علیه‏السلام برمی‏شمرد، و در ادامه به معرفی کتابهایی می‏پردازد که پیرامون کتاب نهج‏البلاغه سیدرضی به نگارش درآمده است.
بعد از نگارش این مقدمه، مؤلف محترم وارد بحث اصلی یعنی «انسان کامل از دیدگاه نهج‏البلاغه» و حدود یکصد و چهل مورد از نهج‏البلاغه که دلالت بر موضوع مذکور می‏کند، آورده شده است. آنگاه موضوعات این کتاب را به پنج بخش اصلی تقسیم می‏کند که عنوان این بخشها عبارتند از:
1ـ اوصاف انسان کامل و لزوم وجود او در زمین به عنوان حجت
2ـ بیان اوصاف نبی مکرم اسلام
3ـ بیان ویژگی‏های اهل بیت علیهماالسلام
4ـ بیان اوصاف شخص حضرت امیر علیه‏السلام
5ـ برداشت‏هایی از نکات لطیفی که در این بیانات وجود دارد
مؤلف پس از شرح مختصری درباره بخشهای مذکور به اثبات وجود امام
زمان علیه‏السلام از نظر براهین عقلی و نیز تواتر احادیث و روایات با استناد به بیانات گرانقدر نهج‏البلاغه می‏پردازد و سخن از ولایت تکوینی و تشریعی به میان می‏آورد و با استفاده از آیات و روایات به این نتیجه می‏رسد که جز حق تعالی حق تشریع و تعیین خلیفه را ندارد و فرق میان ولی و نبی به زیبایی ترسیم می‏شود و این گفتار ظریف و دقیق ارائه می‏گردد که: «رسول و نبی از اسماء الله نیستند ولی «ولی» از اسماءالله است لذا ولایت منقطع نمی‏شود و اولیای خدا همیشه در عالم هستند ولی رسالت و نبوت قطع می‏شود.»
در لابه‏لای بحث مربوط به ولایت تکوینی از فرمایشات حضرت در نهج‏البلاغه برای اثبات موضوع مذکور استفاده می‏شود و بحث بدانجا می‏رسد که حضرت مهدی علیه‏السلام به عنوان صاحب مقام ولایت تکوینی افضل بر حضرت عیسی علیه‏السلام صاحب مقام ولایت تشریعی می‏تواند باشد و این موضوع را با استناد آیات قرآن و روایت نهج‏البلاغه می‏توان اثبات کرد.
در ادامه مباحث مؤلف محترم موضوع جدیدی را تحت عنوان «تعریف اسم و اقسام آن» مطرح می‏کند و پیرامون این مطلب بحثهای مفصل فلسفی ـ عرفانی ارائه می‏دهد تا آنجا که بحث درباره تعلیم اسماء به آدم علیه‏السلام که در قرآن هم مطرح شده است ـ می‏رسد و خلیفة الله را جامع جمیع اسماء الهی باید دانست و انسان کامل از دیدگاه قرآن و روایات اسم اعظم الهی است و خلافت انسان کامل مرتبه‏ای است که تمام مراتب عالم را در خود جمع کرده است.
بحث درباره خصوصیات انسان کامل پیش می‏رود و از مقامات و صفات انسان کامل یک به یک سخن به میان می‏آید تا آنجا که در زمان غیبت همه موجودات از حجت بهره می‏برند همانند بهره بردن از خورشید زمانی که در پشت ابرها واقع می‏شود.
در این قسمت مؤلف برهان بر امکان دوام بدن عنصری حجت زمان اقامه می‏کند و با دلایل قرآنی و روایی و نیز استدلالهای عقلی به اثبات این امکان می‏پردازد و از نمونه‏های تاریخی این مسأله و تمثیلهایی نظیر تاریخ اهرام مصر و دوام دانه گندم برای قوت بحث خود استفاده می‏کند.
از اینجا موضوع بحث بر روی ذکر خصوصیات انسان کامل از جهات گوناگون متمرکز می‏شود و بحثها اکثرا صبغه فلسفی می‏گیرد و در میان بحث، صحبت از انسان کامل می‏شود که مؤید به «روح القدس» و «روح» است و به لزوم بحثهایی پیرامون اثبات روح القدس، مفهوم روح و اینکه در نبی و وحی پنج روح است و نیز نفوس کامله یعنی همان انسان کامل که می‏تواند با مشیت الهی تصرف در موجودات دیگر کند به میان می‏آید.
لازم به ذکر است مباحث مربوط به «روح القدس» و «روح من امره» دارای نکات نغز و جالب خواندنی است.
در بیان خصوصیات انسان کامل صحبت از «انسان کامل صاحب مرتبه قلب است» می‏شود. از اینرو به تعریف قلب و وجه تسمیه آن با استناد به نهج‏البلاغه و دیگر روایات پرداخته می‏شود؛ بعد از اثبات اینکه ظرف قلب مادی نیست به استنتاجی می‏رسیم که قلب عالم امکان و قلب قرآن و لیلة القدر را از آنِ انسان کامل دانسته است که صاحب مرتبه «کن» می‏باشد.
مؤلف در پایان کتاب بعد از بیان مطالب فوق ضمن اشاره به فرمایشات حضرت درباره قرآن و عترت در خطبه 152 که کلامی در خورتوجه و دارای معانی عالی و والا درباره جایگاه و شأن عترت علیهماالسلام دارد ضمن بیان سخن «ابن ابی‏الحدید» ذیل فرمایش حضرت و پذیرفتن این نظر، دیدگاه جدیدی از این فرمایش حضرت در خطبه مذکور ارائه می‏دهد به طوری که انسان کامل را قرآن ناطق و صورت کتیبه قرآن را صورت انسان کامل برداشت می‏کند.
مؤلف گرانقدر با حسن ختام «ذکر حلقه در بهشت یا علی است» به بحثهای خویش در این کتاب پایان می‏دهد. باشد که برای خوانندگان این سطور معرفتی عمیقتر و محبتی نزدیکتر به ساحت ولایت حاصل گردد.
منبع: مجله نهج البلاغه » بهار 1383 - شماره 9و10

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: